آشنایی با گوربابا یکی از رسومات دیرینه شهر تاریخی نراق

گوربابا یک گویش محلی است که به آن " بُنَه یا تَه بُنَه " هم می گویند وآن عبارت است از ته مانده ی محصولی که بعد از برداشت روی زمین می ماند و کشاورز دیگر نیازی به آنها ندارد .

ته مانده شامل هر محصولی می شود اعم از محصولات زمینی و سر درختی و البته به تَه مانده و برداشت محصولات سر درختی را" بِشَه جینه " هم می گویند که این هم یک گویش محلی در شهر نراق است و تا حدودی همان معنی تَه مانده را دارد .
گور بابا یک رسم رایج در نراق برای مُغَلبول ها (بُوجارها) بود. بدین صورت که هر خَرمَنی اعم از گندم، جو را بوجاری (پاک) می کردند تَه مانده آن خرمن را گوربابا و متعلق به خود می دانستند.

البته بعضی از کشاورزان نراق خرمنجاه ٔخود را روی زمین های همواره می ساختند و موقع برداشت محصول هم خودشان اقدام می کردند و نیازی به مغلبول نبود.
برخی دیگر محصولات خود را روی زمین ناهموار یا کَرت خرمن مى کردند که در موقع خرمنکوبی با خرمنکوب سنتی (چُون) مقداری از خاک زمین کنده می شد و با دانه مخلوط می گردید. این مخلوط می بایست پاک شود و ناخالصی ها از دانه جدا گردد .
بدین صورت مغلبول ها بعد از برداشت خرمن که از طریق باد کشیدن مخلوط کاه با دانه انجام می شد محصول بدست آمده را به کشاورز می دادند وآنچه که ته خرمن می ماند جارو می زدند و با تخته مخصوصی که به آن"شاگِردک"می گفتند داخل غربال هاى بزرگ می ریختند و ناخالصی های آن را جدا نموده و بقیه را به عنوان"گورِ بابا" بر می داشتند. البته این گوربابا جدا از دستمزدی بود که بابت پاک کردن خرمن از کشاورز دریافت می کردند و دستمزد جداگانه بود.

   

ابزار کار مغلبول ها شامل 5 قطعه بود که عبارت بودند از : یاشِن یا چنگک چوبی، غربیل (سِرند کوچک)، غربال بزرگ، جارو، وشاگردک (تخته ای خمیده به طول حدود 30سانتی متر و عرض 5سانتی متر).
از یاشِن برای باد کشیدن خرمن استفاده می کردند که دانه توسط باد از کاه جدا می شد.سِرند (غربیل) با توجه به ابعاد سوراخ ها براى بیختن گندم، جو بود. وشاگردک که برای جمع کردن مخلوط خاک و دانه ته خرمن و ریختن آن داخل غربال بود. در هنگام بیختن محصول هم از شاگردک استفاده می شد و بوسیله آن گندم جدا شده از کاه را داخل غربال کوچک می ریختند . از جارو هم برای جارو زدن و پاک کردن ته خرمن استفاده می شد.

فرق غربیل و غربال

معمولاً در نراق غربیل به وسیله ای می گویند که برای بیختن گندم و جو و ... به کار می رود. نام دیگرش "سِرند" که از َالَک بزرگتر واز غربال کوچکتر است.غربیل داراى طوقه چوبی گرد و توری صاف است و فقط یک کار انجام می دهد و برای بیختن دانه است.

ولی غربال بزرگتر از غربیل است و با فناوری خاصی درست شده است که سه کار را همزمان انجام می دهد. طوقه چوبی دور آن مدور نیست و حالت قوس مانند دارد و توری کف آن هم بر خلاف غربیل صاف نیست بلکه در قسمت وسط برآمده و در طرفین این بر آمدگی گود است و داراى سوراخ های ریز است که فقط گردو خاک و بذور علف از آنها خارج می شود . نحوه کار مغلبول که ته خرمن را جارو می زند مخلوط خاک و دانه را داخل غربال می ریزد . سپس غربال را تکان می دهد تا ذرات ریز و گرد و خاک آن جدا گردد در این مرحله از قسمت جلو بدن هم کمک می گیرد تا تعادل غربال حفظ شود و بعد به کمک دست راست غربال را به طرف بالا تکان می دهد. در این تکان دست چپ ثابت است.

سپس عین همین کار را با دست چپ انجام می دهد. با حرکات هر دو دست دانه به طرف برآمدگی توری کفِ غربال آمده و توسط سطح شیب دار توری دانه در قسمت جلو و ناخالصی ها از قبیل سنگ و کلوخ به سمت مخالف (عقب) غربال می ریزد. تکرار این عمل باعث شده که دانه از ناخالصی ها جدا گردد و در پایان مغلبول به صورت بر پاش دانه خالص را داخل گونی و نا خالصی ها را روی زمین می ریزد. این دانه ها که " بُنَه یا تَه بُنه " خرمن است به نام " گور بابا " گفته می شود و متعلق به خود مغلبول است .

سایت سلحشوران شهر نراق از آقای مرتضی علی آقایی فرزند علی اکبر از بابت تهیه این پست سپاسگزار می باشد .